Zagnieżdżenie zarodka, czyli implantacja – wypowiedź embriologa Klinika nOvum

Implantacja (zagnieżdżenie) rozpoczyna się po szóstym dniu od momentu zapłodnienia. Wtedy to uwolniona z osłonki przejrzystej blastocysta zbliża się do nabłonka jednowarstwowego wyściełającego śluzówkę macicy.

Implantacja (zagnieżdżenie) rozpoczyna się po szóstym dniu od momentu zapłodnienia. Wtedy to uwolniona z osłonki przejrzystej blastocysta zbliża się do nabłonka jednowarstwowego wyściełającego śluzówkę macicy. Ludzka komórka jajowa zawiera niewiele substancji odżywczych, dlatego do dalszego rozwój zarodka konieczny jest jego kontakt z dobrze ukrwionym endometrium. Blastocysta implantuje się biegunem zarodkowym w górną, tylną ścianę trzonu macicy. Proces zagnieżdżania zarodka jest procesem wieloetapowym, a jego powodzenie jest zależne od prawidłowego przygotowania (zróżnicowania) czynnościowego i morfologicznego oraz wzajemnego oddziaływania trofoblastu i endometrium.

W czasie przypadającym na implantację, błona śluzowa macicy znajduje się w fazie wydzielniczej cyklu. Pod wpływem zwiększającego się stężenia estrogenów i progesteronu endometrium jest przekrwione, a gruczoły są w stanie intensywnego wydzielania. Zachodzące przemiany określane są mianem reakcji doczesnowej, a wspomnianą część śluzówki macicy – doczesną podstawową („doczesna” oznacza, że błona ta nie zaniknie do końca trwania ciąży). W tym okresie silnie uaktywnia się enzymatyczna czynność syncytiotrofoblastu. Z końcem pierwszego tygodnia rozwoju blastocysta swym biegunem zarodkowym zbliża się do nabłonka endometrium, a uwolnione z syncytiotrofoblastu enzymy lizosomalne niszczą nabłonek i zarodek wnika w głąb warstwy zbitej endometrium, skąd blastocysta zaczyna czerpać niezbędne do dalszego swego rozwoju produkty odżywcze. Stopień inwazyjności trofoblastu jest kontrolowany przez endometrium – w okolicy miejsca zagnieżdżenia błona śluzowa macicy wydziela tkankowy inhibitor metaloproteaz, hamujący głębszą penetrację blastocysty w głąb endometrium. W tym okresie u niektórych kobiet pojawia się nieznaczne krwawienie, zwane implantacyjnym. Silna inwazyjność trofoblastu sprawia, że do zagnieżdżenia może dojść w innych niż macica częściach układu rozrodczego lub poza nim.
W tym czasie kształtują się struktury pozazarodkowe – jama owodni i owodnia, pęcherzyk żółtkowy, szypuła brzuszna i pęcherzyk kosmówki. Szypuła ulega przekształceniom, by ostatecznie przyjąć postać sznura pępowinowego.

Syncytiotrofoblast uszkadza naczynia włosowate śluzówki macicy w wyniku czego krew matczyna zaczyna wypełniać lakuny trofoblastyczne (przestrzenie powstające w rozrastającym się syncytiotrofoblaście), dając początek krążeniu maciczno – łożyskowemu. Następnie syncytiotrofoblast tworzy zewnętrzną warstwę ściany kosmka łożyskowego. W syncytiotrofoblaście syntetyzowany jest hormon – gonadotropina kosmówkowa (hCG), kluczowa w procesie stymulowania aktywności hormonalnej ciałka żółtego jajnika. Pojawienie się w organizmie matki hormonu hCG daje możliwość stwierdzenia ciąży już w drugim tygodniu jej trwania – w okresie, gdy nie występują jeszcze objawy ciąży.

Cytotrofoblast (druga z warstw budujących trofoblast) składa się z komórek o dużej aktywności mitotycznej. Od wewnętrznej powierzchni cytotrofoblastu oddzielają się komórki, z których różnicuje się mezoderma pozazarodkowa. Wypełnia ona przestrzeń między trofoblastem a owodnią i pęcherzykiem żółtkowym – przestrzeń ta tworzy pozazarodkową jamę ciała. Na późniejszych etapach ciąży cytotrofoblast uczestniczy w powstawaniu kosmków łożyska.

W ósmym dniu rozwoju zarodka zaczynają zachodzić istotne zmiany w węźle zarodkowym – ulega on spłaszczeniu i przyjmuje postać dwuwarstwowej tarczki zarodkowej, składającej się z dwóch listków zarodkowych: ektodermy i endodermy. W trzecim tygodniu rozwoju zarodek wkracza w kolejny etap rozwoju – rozpoczyna się proces zwany gastrulacją, podczas trwania którego z ektodermy wyodrębnia się trzeci listek zarodkowy – mezoderma. Każdy z listków zarodkowych da początek tkankom i narządom budującym ludzkie ciało.
W procesie fałdowania się trójlistkowej, płaskiej, owalnej tarczki zarodkowej i kształtuje się walcowaty zarodek z wyraźnie zarysowaną częścią głowową i ogonową. Tarczka zarodkowa rozrasta się również na szerokość i dodatkowo zagięciu ulegają jej brzegi boczne, wskutek czego różnicują się prawy i lewy fałd boczny. W kolejnych dniach i tygodniach trwania ciąży stopniowo zwiększa się rozmiar i waga płodu, a poszczególne narządy zaczynają samodzielnie funkcjonować.

Podczas trwania ciąży macica zwiększa swe wymiary, jej masa wzrasta, a ściana grubieje. Narządy wewnętrzne jamy brzusznej u kobiety ciężarnej przemieszczają się, a skóra i mięśnie przedniej ściany brzucha są napięte. Macica wzrasta w wyniku przerostu i rozciągania się istniejących włókien mięśniowych (rozkurcz mechaniczny), a w dużej mierze także wskutek rozwoju nowych włókien.
Piśmiennictwo:
Bartel H., Embriologia medyczna, ilustrowany podręcznik, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009.