Program dawstwa zarodków

Adopcja zarodków to przyjęcie przez biorczynię zarodka utworzonego z komórek rozrodczych anonimowej pary pacjentów, która po zakończeniu leczenia przekazała niewykorzystane przez siebie zarodki na rzecz innych niepłodnych par. Jest to procedura składająca się z aspektów medycznych i prawnych.

Z medycznego punktu widzenia, adopcja prenatalna jest rozwiązaniem dla par, które pomimo leczenia nie mogą uzyskać ciąży zakończonej porodem dziecka z zarodków utworzonych z własnych komórek rozrodczych. Przed transferem zarodka para biorców przechodzi kwalifikację medyczną.

Z prawnego punktu widzenia dawstwo zarodków polega na zrzeczeniu się praw do zarodków przez parę dawców i przyjęcie zarodka przez parę biorców, co poprzedzone jest podpisaniem stosownych zgód i dokumentów.

Wszystkie zarodki dopuszczone do dawstwa mają uregulowaną sytuację prawną.

Adopcja prenatalna przeznaczona jest dla par, które nawet przy wsparciu specjalistów medycyny rozrodu nie mają możliwości utworzenia własnych, prawidłowo rozwijających się zarodków lub istnieje uzasadnione podejrzenie, że dziecko nie urodzi się zdrowe (np. w przypadku nosicielstwa chorób genetycznych). Często są to pary, które doświadczyły niepowodzenia we własnych staraniach, a kolejne próby leczenia nie dały upragnionego efektu, czyli narodzenia się dziecka. Zgodnie z obowiązującym prawem, dawstwo zarodków, jak i inne formy dawstwa nie są dostępne dla samotnych kobiet – do procedury mogą przystąpić tylko pary. Oboje partnerzy muszą wyrazić świadomą, pisemną zgodę na przeprowadzenie procedury, a partner niebędący mężem biorczyni musi złożyć oświadczenie w urzędzie stanu cywilnego, że uzna poczęte dziecko za własneⁱ.

ⁱ Art. 75¹ k.r.o. § 1. Uznanie ojcostwa następuje z dniem urodzenia się dziecka także wtedy, gdy przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka mężczyzna oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem tych komórek albo tego zarodka, a kobieta ta potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka będzie ten mężczyzna.

Do adopcji przekazywane są:

• zarodki par, które wyrażają świadomą zgodę na przekazanie niewykorzystanych przez siebie zarodków innej niepłodnej parze;
• zarodki przechowywane dłużej niż 20 lat od momentu ich utworzenia lub wejścia w życie Ustawy o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. Zgodnie z zapisami ustawy te zarodki przekazywane są do adopcji prenatalnej.

W puli zarodków gotowych do adopcji znajdują się zarodki poddane kriokonserwacji na różnych etapach rozwoju oraz embriologicznej oceny. Dla konkretnej pary zarodek/zarodki wybierane są na podstawie oceny fenotypów, czyli wyglądu obu par, w tym także np. określonej grupy krwi. Para biorców jest informowana o istotnych szczegółach medycznych dotyczących proponowanych zarodków, takich jak np. badania dawców w kierunku chorób infekcyjnych lub genetycznych – jeśli były wskazania do wykonania takich testów – i na tej podstawie podejmuje decyzję o gotowości do ich adopcji.

Adopcja prenatalna to droga do rodzicielstwa, która jest bardzo zbliżona do naturalnego rozwoju rodziny. Choć urodzone dziecko nie będzie spokrewnione z parą, która będzie jego rodzicami, to jednak wszystkie pozostałe etapy tworzące rodzinną więź następują w niezwykle naturalny sposób. Kobieta i mężczyzna mają okazję doświadczyć rozwijającej się ciąży, pierwszych ruchów dziecka, obserwują jego rozwój na kolejnych badaniach USG i wraz z dalszą rodziną oczekują na narodziny. Kobieta ma szansę odbyć poród i karmić dziecko piersią. Noworodek przychodzi na świat w rodzinie, w której spędzi swoje życie, a wszyscy członkowie rodziny przeżywają związane z tym role. Fakt, że dziecko pojawia się w rodzinie w wyniku decyzji adopcyjnej, nie zmienia naturalnie pojawiających się etapów rodzicielstwa.

Tak. Czas przechowywania zarodków nie wpływa na ich potencjał rozwojowy. Obecnie coraz częściej pojawiają się doniesienia o narodzinach zdrowych dzieci, poczętych z zarodków przechowywanych kilkanaście, a nawet i ponad 20 lat! Po leczeniu w nOvum rodziły się już dzieci, poczęte z zarodków przechowywanych 15 i 16 lat. Nasze statystyki potwierdzają, że zarodki przechowywane od 7 do 15 lat przynoszą odsetek ciąż porównywalny z zarodkami przechowywanymi krócej.

Ustawa o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. nie wymienia medycznych kryteriów dotyczących możliwości skorzystania z dawstwa zarodka. Decyzja o podejściu do takiej procedury jest podejmowana razem z lekarzem na podstawie wywiadu medycznego, zwykle po wyczerpaniu lub/i wykluczeniu innych dostępnych metod leczenia niepłodności. Lekarz prowadzący leczenie ustala i potwierdza medyczną zasadność zakwalifikowania pary do adopcji prenatalnej. W nOvum, przed przystąpieniem do procedury, para jest zobligowana do odbycia konsultacji u psychologa.

Tak, to jest możliwe. W takiej sytuacji należy umówić się na tzw. wizytę wstępną do jednego z lekarzy leczących niepłodność. Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad, analizuje dotychczasową historię leczenia pary, zleca niezbędne badania i na tej podstawie kwalifikuje parę do procedury. Para zobligowana jest do odbycia jednorazowej konsultacji psychologicznej u specjalisty nOvum. Po podpisaniu stosownych dokumentów, Pacjentka jest przygotowywana do transferu podobnie, jak to ma miejsce przed kriotransferem, czyli transferem rozmrożonego zarodka.

Jeśli jesteście Państwo naszymi Pacjentami, wyczerpaliście inne możliwości leczenia i doszliście do wniosku, że adopcja prenatalna jest Państwa drogą do powiększenia rodziny, prosimy omówić tę decyzję ze swoim lekarzem prowadzącym. Lekarz wyjaśni kolejne kroki postępowania.

Tak. Pod warunkiem, że przechowujemy więcej zarodków pochodzących od tej samej pary dawców, istnieje możliwość ich zarezerwowania dla konkretnej pary biorców. Konieczne jest podpisanie umowy rezerwacyjnej z nOvum na wybrany okres czasu: rok, dwa lub trzy lata. Przez ten czas Pacjenci są zobligowani do ponoszenia kosztów przechowywania zarezerwowanych zarodków.

Zgodnie z polskim prawem, matką dziecka jest kobieta, która je urodziła, a ojcem jest jej mąż. W sytuacji, kiedy rodzice adopcyjni nie są małżeństwem, konieczne jest posiadanie zaświadczenia z urzędu stanu cywilnego o uznaniu przyszłego ojcostwa jeszcze przed przystąpieniem do procedury.

Pełna dokumentacja medyczna procedury przechowywana jest w Ośrodku Medycznie Wspomaganej Prokreacji (OMWP), w tym przypadku nOvum, przez czas określony prawem (aktualnie 90 lat) i objęta jest tajemnicą lekarską. Dodatkowo, zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. dane dotyczące dawstwa innego niż partnerskie muszą być przekazywane do Rejestru Dawców Komórek Rozrodczych i Zarodków (RDKRiZ), prowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia (MZ). W momencie transferu zarodka ośrodek dokonujący transferu zobowiązany jest umieścić w rejestrze:

• dane obydwojga dawców: PESEL lub w przypadku jego braku ID składające się z daty urodzenia, numeru dokumentu tożsamości oraz dwuliterowego symbolu kraju jego wydania, miejsce urodzenia dawców, grupy krwi, dane fenotypowe (pochodzenie etniczne, rasa, wzrost, waga, kolor oczu, kolor i struktura włosów, typ budowy ciała) oraz wyniki badań (np. badania infekcyjne, badania genetyczne, jeśli są dostępne itp.);
• dane biorczyni (dane jej partnera nie są przekazywane): PESEL lub w przypadku jego braku ID składające się z daty urodzenia, numeru dokumentu tożsamości oraz dwuliterowego symbolu kraju jego wydania oraz jej imię i nazwisko, dane dotyczące wyrażonych zgód oraz opis przeprowadzonej procedury;
• data transferu oraz liczba podanych zarodków; informację o uzyskaniu ciąży i jej przebiegu;
• po urodzeniu dziecka uzupełniane są dane dotyczące porodu w tym: data porodu, płeć dziecka i stan zdrowia dziecka w chwili narodzin.

Dane przechowywane są w RDKRiZ, a ich administratorem jest Ministerstwo Zdrowia. Dostęp do nich mają tylko osoby upoważnione.

W Polsce dawstwo inne niż partnerskie jest całkowicie anonimowe – zarówno dla pary dawców, jak i biorców. W momencie zrzeczenia się zarodków, dawcy zrzekają się wszelkich praw do jakichkolwiek informacji na temat ich dalszych losów i przebiegu ewentualnych procedur. Jest to uregulowane Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. Również biorcy, decydując się na adopcję, nie poznają żadnych danych na temat dawców, które pozwoliłyby na zidentyfikowanie tej pary lub nawiązanie kontaktu.

Jednak – zgodnie z zapisami wspomnianej ustawy:

• dziecko po ukończeniu 18-tego roku życia może wnioskować o udostępnienie części danych umieszczonych w RDKRiZ roku i miejsca urodzenia obojga dawców oraz informacji na temat stanu ich zdrowia (mowa tu o wynikach badań lekarskich i laboratoryjnych, które znajdują się w rejestrze);
• opiekun prawny dziecka, do czasu uzyskania przez nie pełnoletności, ma prawo zapoznać się z informacjami dotyczącymi stanu zdrowia dawców tj. wynikami badań lekarskich i laboratoryjnych, które znajdują się w rejestrze, pod warunkiem, że te informacje mogą przyczynić się do uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia dziecka. Opiekun prawny musi zawrzeć we wniosku kierowanym do Ministra Zdrowia opis stanu zdrowia dziecka urodzonego w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji oraz wskazania do zapoznania się z danymi dawców. Dane medyczne dotyczące stanu zdrowia dziecka muszą być potwierdzone przez lekarza prowadzącego leczenie dziecka.

Dane, o których mowa powyżej udostępniane są wyłącznie przez Ministerstwo Zdrowia na wniosek zainteresowanego.

Nie. Adopcja prenatalna w Polsce jest całkowicie anonimowa. W momencie zrzeczenia zarodków, dawcy zrzekają się wszelkich praw do jakichkolwiek informacji na temat dalszych losów zarodków i przebiegu ewentualnych procedur – jest to uregulowane Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r., a biorcy, decydując się na adopcję, nie mają prawa wiedzieć nic na temat dawców. Te zastrzeżenia dotyczą również dzieci urodzonych w wyniku adopcji prenatalnej.

Nie. Adopcja prenatalna w Polsce jest całkowicie anonimowa. W momencie zrzeczenia zarodków, dawcy zrzekają się wszelkich praw do jakichkolwiek informacji na temat dalszych losów zarodków i przebiegu ewentualnych procedur – jest to uregulowane Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. Również biorcy, decydując się na adopcję, nie mają prawa wiedzieć nic na temat dawców.

Zgodnie z zapisami Ustawy doboru zarodków dla biorców dokonuje lekarz w oparciu o dane fenotypowe, grupę krwi oraz wyniki badań lekarskich i historię medyczną biorców, a także dawców. Dla biorców, wszelkie inne dane o dawcach są poufne.

Zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r., dawcy mają prawo wycofać zgodę na przekazanie zarodka do adopcji do momentu rozpoczęcia procedury, tj. kriotransferu rozmrożonego zarodka. W związku z tym, nawet w przypadku podpisania dokumentów i rozpoczęcia przygotowania do procedury, może okazać się, że przed transferem biorczyni lub w trakcie trwania umowy rezerwacyjnej na pozostałe zarodki, zgoda zostanie wycofana przez przynajmniej jedno z dawców. Prawdopodobieństwo takiej sytuacji jest nikłe, ponieważ jednak prawo dopuszcza taką możliwość, trzeba być na taką ewentualność przygotowanym.

Nie. Podobnie jak w przypadku innych procedur medycyny rozrodu, para nie musi być małżeństwem. W przypadku, kiedy para nie pozostaje w związku małżeńskim, konieczne jest dostarczenie do nOvum zaświadczenia z urzędu stanu cywilnego (dowolny urząd, niekoniecznie z miejsca zamieszkania) o uznaniu ojcostwa przez partnera biorczyni. Dokument ważny jest 14 miesięcy od daty jego wydania.

W znakomitej większości, zarodki do adopcji dobierane są w krótkim czasie po kwalifikacji biorców do procedury. Jeśli biorcy dopełnią wszelkich formalności i biorczyni wykona niezbędne badania, a ich wyniki będą prawidłowe, to procedura jest możliwa do wykonania potencjalnie nawet w najbliższym cyklu kobiety.