Program dawstwa nasienia

Leczenie niepłodności w ramach programu anonimowego dawstwa nasienia oznacza wykorzystanie do zapłodnienia, plemników pochodzących od anonimowego dawcy. Nasienie może być użyte w zależności od wskazań do inseminacji domacicznej lub do zapłodnienia komórek jajowych biorczyni podczas zabiegu zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro). Powstały zarodek przenoszony jest do macicy biorczyni, która dzięki temu ma szansę na urodzenie dziecka.

Program dawstwa nasienia przeznaczony jest dla par, które nawet przy wsparciu specjalistów medycyny rozrodu nie mają możliwości utworzenia własnych, prawidłowo rozwijających się zarodków z powodu niepoddającej się leczeniu męskiej niepłodności. Powodem może być całkowity brak plemników w nasieniu, znacznie obniżona jakość nasienia uniemożliwiająca prawidłowe zapłodnienie lub np. nosicielstwo chorób genetycznych przez mężczyznę.

Z programu mogą skorzystać pary, w których kobieta ma zachowaną płodność, tak żeby możliwe było zapłodnienie podczas inseminacji lub uzyskanie komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia pozaustrojowo.

Zgodnie z obowiązującym prawem, dawstwo nasienia nie jest dostępne dla kobiet samotnych, do procedury mogą przystąpić tylko pary. Oboje partnerzy muszą wyrazić świadomą, pisemną zgodę na przeprowadzenie procedury, a partner niebędący mężem biorczyni musi złożyć oświadczenie w urzędzie stanu cywilnego, że uzna poczęte dziecko za własneⁱ.

ⁱArt. 75¹ k.r.o. § 1. Uznanie ojcostwa następuje z dniem urodzenia się dziecka także wtedy, gdy przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka mężczyzna oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem tych komórek albo tego zarodka, a kobieta ta potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka będzie ten mężczyzna.

Przyjęcie nasienia dawcy i ciąża, która rozwija się w następstwie dawstwa, to jedna z wielu dróg do rodzicielstwa. Co prawda dziecko nie będzie biologicznie spokrewnione z mężczyzną, który uzna je za swoje dziecko, jednak będzie spokrewnione z matką i rodziną po stronie matki. Poza kwestią pokrewieństwa, wszystkie pozostałe aspekty prawne i społeczne dotyczące rodziny i więzi z dzieckiem następują w naturalny sposób. Kobieta i mężczyzna doświadczają rozwijającej się ciąży, pierwszych ruchów dziecka, obserwują jego rozwój na kolejnych badaniach USG i wraz z dalszą rodziną oczekują na narodziny. Noworodek przychodzi na świat w otoczeniu, w którym spędzi swoje życie, a wszyscy członkowie rodziny przeżywają związane z tym role.

W zależności od dostępności i preferencji pary, nasienie do programu dawstwa prowadzonego w nOvum pochodzi od anonimowych dawców, których nasienie jest pobrane i przechowywane w nOvum lub z zagranicznych banków komórek rozrodczych. Kandydaci na dawców to młodzi mężczyźni, zakwalifikowani do dawstwa na podstawie wywiadu medycznego i po spełnieniu wymagań zdrowotnych.

Z uwagi na kilkuetapowy proces kwalifikacji dawcy, do procedur w ramach programu wykorzystywane jest nasienie poddane wcześniej kriokonserwacji.

Tak. Zarówno sam fakt zamrożenia, jak i czas przechowywania nasienia nie wpływa na ich potencjał przeżyciowy czy też potencjał rozwojowy zarodków powstałych w wyniku zapłodnienia komórek jajowych plemnikami poddanymi uprzednio kriokonserwacji.

Zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. decyzja o podejściu do procedury jest podejmowana razem z lekarzem na podstawie wywiadu medycznego, zwykle po wyczerpaniu lub/i wykluczeniu innych dostępnych metod leczenia niepłodności. Lekarz ustala i potwierdza medyczną zasadność zakwalifikowania pary do zastosowania męskich komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy. W nOvum, przed przystąpieniem do procedury, para jest zobligowana również do odbycia konsultacji u psychologa.

Tak, to jest możliwe. W takiej sytuacji należy umówić się na tzw. wizytę wstępną do jednego z lekarzy, którzy zajmują się leczeniem niepłodności w nOvum. Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad, analizuje dotychczasową historię leczenia, zleca niezbędne badania i na tej podstawie kwalifikuje parę do rozpoczęcia procedury.

Jeśli jesteście Państwo naszymi Pacjentami, wyczerpaliście inne możliwości leczenia i doszliście do wniosku, że program z wykorzystaniem plemników pochodzących od anonimowego dawcy jest Państwa drogą do powiększenia rodziny, prosimy omówić tę decyzję ze swoim lekarzem prowadzącym. Lekarz wyjaśni kolejne kroki procesu i etapy procedury.

Nie ma możliwości zarezerwowania wszystkich próbek pochodzących od jednego dawcy, jednak w ramach dostępności możliwe jest zarezerwowanie 1–2 próbek. W takiej sytuacji konieczne jest podpisanie umowy rezerwacyjnej z nOvum na wybrany okres czasu: rok, dwa lub trzy lata. Przez ten czas Pacjenci są zobowiązani do ponoszenia kosztów przechowywania zarezerwowanych porcji nasienia. Należy tu wspomnieć, że zgodnie z prawem:

• dawca w każdym momencie przechowywania nasienia ma prawo do wycofania zgody na dawstwo;
• w Polsce prawo stanowi o ograniczeniu liczby dzieci urodzonych w wyniku dawstwa do 10.

Zgodnie z polskim prawem, matką dziecka jest kobieta, która je urodziła, a ojcem jest jej mąż. Jeśli para pozostaje w związku partnerskim konieczne jest posiadanie zaświadczenia z urzędu stanu cywilnego o uznaniu przyszłego ojcostwa jeszcze przed przystąpieniem do procedury.

Pełna dokumentacja medyczna procedury przechowywana jest w Ośrodku Medycznie Wspomaganej Prokreacji (OMWP), w tym przypadku nOvum, przez czas określony prawem (aktualnie 90 lat) i objęta jest tajemnicą lekarską. Dodatkowo, zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. dane dotyczące dawstwa innego niż partnerskie muszą być przekazywane do Rejestru Dawców Komórek Rozrodczych i Zarodków (RDKRiZ), prowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia (MZ). Ośrodek prowadzący procedurę dawstwa zobowiązany jest umieścić w rejestrze:

• dane dawcy nasienia: PESEL lub w przypadku jego braku ID składające się z daty urodzenia, numeru dokumentu tożsamości oraz dwuliterowego symbolu kraju jego wydania, miejsce urodzenia, grupę krwi, dane fenotypowe (pochodzenie etniczne, rasa, wzrost, waga, kolor oczu, kolor i struktura włosów, typ budowy ciała) oraz wyniki badań (np. badania infekcyjne, badania genetyczne jeśli są dostępne itp.);
• dane biorczyni (dane jej partnera nie są przekazywane): PESEL lub w przypadku jego braku imię i nazwisko oraz ID składające się z daty urodzenia, numeru dokumentu tożsamości oraz dwuliterowego symbolu kraju jego wydania, dane dotyczące wyrażonych zgód oraz opis przeprowadzonej procedury;
• datę zabiegu inseminacji lub transferu (w tym przypadku również liczbę podanych zarodków); informację o uzyskaniu ciąży i jej przebiegu;
• po urodzeniu dziecka uzupełniane są dane dotyczące porodu w tym: data porodu, płeć i stan zdrowia dziecka w chwili narodzin.

Dane przechowywane są w RDKRiZ, a ich administratorem jest Ministerstwo Zdrowia. Dostęp do nich mają tylko osoby upoważnione.

Nie. Wszelkie informacje na ten temat są poufne.

Dawstwo inne niż partnerskie w Polsce jest całkowicie anonimowe – zarówno dla dawcy nasienia, jak i pary biorców. W momencie przekazania nasienia do zastosowania w procedurach dawstwa innego niż partnerskie, dawca zrzeka się wszelkich praw do jakichkolwiek informacji na temat jego dalszego wykorzystania i przebiegu ewentualnych procedur. Jest to uregulowane Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. Również biorczyni, nie może poznać żadnych danych, które pozwoliłyby na zidentyfikowanie dawcy lub nawiązanie z nim kontaktu.

Zgodnie z zapisami wspomnianej ustawy:

• dziecko po ukończeniu 18-tego roku życia może wnioskować o udostępnienie części danych umieszczonych w RDKRiZ roku i miejsca urodzenia dawcy oraz informacji na temat stanu jego zdrowia (mowa tu o wynikach badań lekarskich i laboratoryjnych, które znajdują się w rejestrze);
• opiekun prawny dziecka, do czasu uzyskania przez nie pełnoletności, ma prawo zapoznać się z informacjami dotyczącymi stanu zdrowia dawcy wynikami badań lekarskich i laboratoryjnych, które znajdują się w rejestrze, pod warunkiem, że te informacje mogą przyczynić się do uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia dziecka. Opiekun prawny musi zawrzeć we wniosku kierowanym do Ministra Zdrowia opis stanu zdrowia dziecka urodzonego w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji oraz wskazania do zapoznania się z danymi dawcy. Dane medyczne dotyczące stanu zdrowia dziecka muszą być potwierdzone przez lekarza prowadzącego leczenie dziecka.

Dane, o których mowa powyżej udostępniane są wyłącznie przez Ministerstwo Zdrowia na wniosek zainteresowanego.

Nie. Dawstwo komórek rozrodczych w Polsce jest całkowicie anonimowe. W momencie zrzeczenia się nasienia, dawca zrzeka się wszelkich praw do jakichkolwiek informacji na temat dalszego wykorzystania swoich komórek rozrodczych i przebiegu ewentualnych procedur – jest to uregulowane Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r.

Zgodnie z zapisami Ustawy o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r. doboru dawcy dla pary biorców dokonuje lekarz w oparciu o podobieństwo fenotypowe (wygląd zewnętrzny), grupę krwi oraz wyniki badań lekarskich i historię medyczną biorców i dawcy. Dla pary biorców, żadne inne dane o dawcy nie są dostępne.

Zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności z 25 czerwca 2015 r., dawca ma prawo wycofać zgodę na przekazanie plemników do dawstwa do momentu rozpoczęcia procedury tj. zapłodnienia komórek jajowych. W związku z tym, nawet w przypadku podpisania dokumentów i rozpoczęcia przygotowania do procedury, może okazać się, że przed zapłodnieniem komórek lub w trakcie trwania umowy rezerwacyjnej na pozostałe porcje nasienia, zgoda zostanie wycofana. Prawdopodobieństwo takiej sytuacji jest nikłe, ponieważ jednak prawo dopuszcza taką możliwość, trzeba być na taką ewentualność przygotowanym. W Polsce prawo stanowi o ograniczeniu liczby dzieci urodzonych w wyniku dawstwa pochodzącego od jednego mężczyzny do 10. Po przekroczeniu tej liczby komórki rozrodcze dawcy nie mogą być już wykorzystane.

Nie. Podobnie jak w przypadku innych procedur medycyny wspomaganego rozrodu, para nie musi być małżeństwem. W przypadku, kiedy nie pozostaje w związku małżeńskim, konieczne jest dostarczenie do nOvum zaświadczenia z urzędu stanu cywilnego (dowolny urząd, niekoniecznie z okolicy miejsca zamieszkania) o uznaniu ojcostwa przez partnera biorczyni. Dokument jest ważny 14 miesięcy od daty jego wydania.

Procedurę doboru anonimowego dawcy rozpoczynamy po dopełnieniu wszystkich formalności przez parę biorców, tj. po kwalifikacji medycznej, konsultacji psychologicznej, podpisaniu kompletu wymaganych dokumentów, w tym umów i po dokonaniu wpłaty na poczet koordynacji i pozyskania nasienia. Po uruchomieniu procedury przedstawiamy Pacjentom optymalną propozycję tj. dawcę o fenotypie możliwie podobnym do pary biorców.

Możliwi dawcy to:

• dawcy którzy po procesie kwalifikacji zdeponowali swój materiał genetyczny w Banku Komórek Rozrodczych i Zarodków (BKRiZ), w tym wypadku nOvum;
• dawcy którzy po procesie kwalifikacji zdeponowali swój materiał genetyczny w zagranicznych bankach komórek.

Czas oczekiwania zależy od dostępności nasienia pochodzącego od dawcy spełniającego wymagania podobieństwa fenotypowego.